Ik ben niet zo van het verbieden en bestraffen, al was het
maar omdat ik zelf zo gemakkelijk in de reflex schiet dat ik iets wat me niet bevalt
of waar ik daadwerkelijk last van heb, graag verboden zou zien. En dus zou het
zomaar kunnen zijn dat iemand anders nu net de dingen wil verbieden die ik leuk,
aangenaam of zelfs nodig vind, of in elk geval niet verwerpelijk, slecht,
gevaarlijk etc. In die zin beschouw ik mezelf als liberaal: gun mensen een zo
groot mogelijke persoonlijke vrijheid, accepteer wat (over)last en ergernis en
vertrouw erop dat de meeste mensen zelf de grens zullen trekken en geen dingen
doen waar anderen last of schade van ondervinden.
Toch betekent dat niet dat ik helemaal tegen verbieden en
bestraffen ben. Er zijn nu eenmaal gedragingen die te veel persoonlijke of
maatschappelijke schade veroorzaken. Met een verbod daarvan, eventueel gekoppeld
aan een stelsel van vergunningen, en het bestraffen van degenen die het toch
doen voorkom je niet al die schade, maar wel een groot deel. Of dat is doordat
mensen bang zijn voor de straf, doet er dan eigenlijk niet zo toe. En nog
minder doet ertoe dat er zo nu en dan wel eens iemand zal zijn die “het afleert”
doordat hij zelf gestraft wordt. Dat is mooi meegenomen, maar zet geen zoden aan
de dijk. Waar het volgens mij vooral om gaat is de in wetgevingskringen zo in diskrediet geraakte symboolwerking: we zien in (de
handhaving van) het verbod duidelijk gemaakt wat de norm is. Dat helpt
natuurlijk niet direct – elk nieuw verbod wordt in het begin massaal overtreden
door mensen die het maar onzin vinden, of in elk geval niet zo belangrijk, maar
uiteindelijk internaliseren de meesten die norm en wordt de overtreding de
uitzondering. Zo ging het met rijden onder invloed, het rookverbod in de horeca
en nog veel meer (en zo ging het zelfs met het verbod op het gebruik van
allerlei soorten drugs, al lijkt dat soms niet het geval). Waarbij overigens direct gezegd moet worden dat die voorbeelden,
zeker in combinatie, ook laten zien dat we er met een verbod op het gedrag niet
zijn – er is een consequent beleid op veel terreinen nodig.
Zo kan het dus ook gaan met een vuurwerkverbod. Ik was daar
lang geen voorstander van – vooral omdat ik hier die eerdergenoemde persoonlijke
reflex al een jaar of 50 ervaar. En ook omdat ik lang bleef hangen in het verleden,
toen de zwaarste rotjes ongeveer de kracht hadden van de lichtste van nu en de
meeste mensen hooguit voor een paar tientjes de lucht injoegen. Maar sinds een tijdje vind ik
toch dat het ervan moet komen: een algeheel vuurwerkverbod, eventueel gekoppeld
aan een vergunningstelsel. Zoiets als de Wet wapens en munitie, dus – misschien
moet je vuurwerk daar maar gewoon onder brengen.
Het zal niet voorkomen dat er nog (veel) vuurwerk wordt
afgestoken. Het zal niet voorkomen dat dat zo nu en dan zeer ernstige gevolgen
heeft. Maar zinloos, zoals de woordvoerders van VVD en CDA kennelijk vinden, is
het niet. Althans, hoeft het niet te zijn. Zinloos zijn verboden en strafbaarstellingen
alleen als de symboolwerking teniet wordt gedaan. En dan bedoel ik niet doordat
er niet keihard gehandhaafd wordt (dat is op zich zinloos) en zelfs niet doordat
er officieel gedoogd wordt. Wel -om maar iets te noemen- doordat politici laten
zien dat het aan je laars lappen van regels meer oplevert dan je er netjes aan houden (denk aan met trekkers op de snelweg rijden tegenover een klimaatdemonstratie
waarbij iedereen de aangewezen route volgt). Volgens
mij zit daar het echte probleem van onze tijd, maar dat is iets te groot om
(nu) op in te gaan.
