Afscheid. Voor nu.

Ter gelegenheid van zijn afscheid als premier sprak Mark Rutte het volk toe. Ik vond dat eerst raar. Vervolgens hoopgevend. En daarna deprimerend.

Raar vond ik het omdat zo’n toespraak niet past in het Nederlandse stelsel, waarin de minister-president allesbehalve president is. Hij is primus inter pares onder de ministers, dus dienaar onder de dienaren. Dat hij dat 14 jaar heeft gedaan is in hem te prijzen, al kun je ook vraagtekens plaatsen bij wat hij al dienend tot stand heeft gebracht. Of aangericht, het is maar hoe je het bekijkt. Maar hoe dan ook – het past hem hooguit om daarvoor dank in ontvangst te nemen. Niet om in afwachting daarvan het dankbare volk toe te spreken.

Hoopgevend vond ik het, toen ik las dat Mark Rutte hiermee een nieuwe richting wilde aangeven. Want die richting kan er alleen een zijn op weg naar een presidentieel stelsel, weg van de monarchie. Je kunt immers niet twee mensen hebben die het land "staatshoofdelijk" toespreken.
Zo’n aangekondigd afscheid van de monarchie had ik niet echt achter een VVD-er gezocht, maar zo gek is het natuurlijk ook weer niet. Vrijheid gun je toch ook de laatsten die nog door geboorte voorbestemd zijn om iets te gaan doen wat ze misschien uit vrije wil niet zouden kiezen. En democratisch is erfopvolging ook al niet.

Deprimerend werd het toen ik bedacht dat dit wel heel erg past bij Mark Rutte. De man die doet alsof hij het leven neemt zoals het op zijn weg komt, maar die ondertussen die weg wel heel zorgvuldig uitstippelt en voorbereidt. En dan bedenk je: normaal gesproken mag hij maar twee termijnen secretaris-generaal van de NAVO zijn. En hij is nog relatief jong. Dus wat moet hij dan? Ik denk dat hij voorkennis heeft en over acht jaar terugkomt. Als presidentskandidaat. En dat we dan allemaal heel blij zijn, na een half jaar of zo de klucht van Schoof en het drama dat daarna komt.

Tegen het kabinet, vóór democratie en rechtsstaat

Gisteren heb ik in Den Haag gedemonstreerd voor de rechtsstaat. En dus tegen het nieuw aangetreden kabinet, maar niet tegen de democratie.

Democratie en rechtsstaat zijn (onlosmakelijk) verbonden, maar niet hetzelfde. Een democratisch gekozen regering / volksvertegenwoordiging kan de rechtsstaat stevig beschadigen. Dat maakt dan weer ruimte om de democratie in te perken. En dan opnieuw, en nog eens en zo voort.

Ik vind het mooi dat het nieuwe kabinet van zoveel mensen vertrouwen krijgt, en ik hoop voor hen dat dat vertrouwen niet beschaamd wordt. Maar ik ben er bepaald niet van overtuigd dat rechtsstaat en democratie bij het nieuwe kabinet in goede handen zijn.

Daarom heb ik gedemonstreerd voor de rechtsstaat. En voor de democratie.

Moeder wordt ouder. Of toch niet?

 

Er was weer eens ophef. Een kamerlid had, diep verstopt in een heel technisch uitziend wetsvoorstel, iets gevonden wat echt compleet belachelijk leek. De media sprongen erop, en berichtten dat het woord “moeder” in de burgerlijke stand vervangen zou woorden door “ouder uit wie het kind is geboren”. De sociale media explodeerden weer even: “woke” politici gingen heel geniepig het woord “moeder” uit het bevolkingsregister schrappen. De verantwoordelijke minister reageerde direct: een foutje, en het zou aangepast worden.

 

 

Maar wat was er nu eigenlijk aan de hand?

Laten we eens naar het (op 15 december 2023 op de site van de Tweede Kamer openbaar gemaakte) wetsvoorstel kijken. Daar lezen we (op p. 13) niet het voornemen het woord "moeder" uit het bevolkingsregister te schrappen, maar om in twee artikelen van de Wet basisregistratie personen het woord "moeder" te vervangen door "ouder". En als we dan even die artikelen in de Wbp opzoeken (hier een link), zien we dat die luiden

"Op grond van de geboorteakte, opgemaakt door een ambtenaar van de burgerlijke stand in Nederland, waarop als geboorteplaats een plaats in Nederland is vermeld, geschiedt de inschrijving van het kind dat niet reeds is ingeschreven en waarvan de moeder uit wie het kind is geboren op de geboortedatum van het kind als ingezetene is ingeschreven. (...)" (art. 2.3) resp.

"Bij de inschrijving op grond van artikel 2.3 worden de gegevens omtrent het adres ontleend aan de persoonslijst van de moeder uit wie het kind is geboren. Als datum van inschrijving wordt de geboortedatum opgenomen." (art. 2.18).

Daar staat dus niet dat “moeder” in het bevolkingsregister voortaan zal aangeduid als “ouder uit wie het kind is geboren”, maar dat in een soort werkinstructie in de zinsnede “moeder uit wie het kind is geboren”, het woord “moeder” wordt vervangen door “ouder”.

 

Maar waarom zou je dat doen, is dan een logische vraag. Dat kun je lezen in de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel (gepubliceerd op dezelfde pagina van de site van de Tweede Kamer): “De onderhavige wijzigingen passen de in de artikelen 2.3 en 2.18 van de Wet basisregistratie personen (Wet BRP) gebezigde terminologie aan, aan die van het Besluit van 28 november 2022 tot wijziging van het Besluit burgerlijke stand 1994 in verband met de aanduiding van het ouderschap van de persoon uit wie het kind is geboren in de akten van de burgerlijke stand en de latere vermeldingen daarbij, waar een sekseneutrale terminologie wordt gehanteerd.”

 

Aha, dus toch een wijziging van de “de burgerlijke stand”, al heeft die kennelijk al een ruim jaar eerder plaatsgevonden. Laten we gauw eens kijken wat er in dat besluit staat. Gelukkig staat er de memorie van toelichting een voetnoot, waarin verwezen wordt naar Staatsblad nr. 484 uit 2022. Dat is dus ook weer makkelijk te vinden.

 

Meest relevante deel van het besluit – dat sowieso heel kort is- luidt:

“Artikel 43 [van het Besluit burgerlijke stand 1994] wordt als volgt gewijzigd: 1. Aan het tweede lid, onderdeel b, wordt, onder vervanging van de puntkomma aan het slot van dat onderdeel door een punt, een zin toegevoegd, luidende «Deze persoon kan, indien hij ten tijde van de geboorte van het kind van het mannelijk geslacht was, in de akte overeenkomstig de akte van erkenning of op zijn verzoek worden aangeduid als ouder uit wie het kind is geboren;»”.

 

Nounounou, zie je wel: iemand van het mannelijk geslacht uit wie een kind wordt geboren – het moet toch niet gekker worden. Gauw in de toelichting op dit besluit kijken (staat er gewoon onder):

“Het doet zich voor dat personen van wie het geslacht in de geboorteakte is gewijzigd in «mannelijk» na deze wijziging een kind baren. Naar het afstammingsrecht worden zij behandeld als «moeder» (artikel 1: 198 lid 1, onder a Burgerlijk Wetboek). Deze persoon werd in navolging daarvan tot deze wijziging ook op de geboorteakte aangeduid als «moeder».

Volgens Transgender Netwerk Nederland (TNN), de Nederlandse organisatie voor seksediversiteit (NNID) en COC Nederland doet een sekseneutrale aanduiding in dit geval beter recht aan de verbondenheid tussen ouder en kind. Een sekseneutrale aanduiding is volgens deze organisaties een betere en meer respectvolle weergave van de feitelijke situatie van het kind. Ik wil tegemoet komen aan de behoefte van deze ouders. De wijzigingen in dit besluit voorzien hierin. Hiermee doe ik een toezegging gestand die mijn ambtsvoorganger heeft gedaan in de Tweede Kamer naar aanleiding van vragen van de leden van de fracties van BIJ1, de PvdA, Volt, D66, de SP en GroenLinks (Kamerstukken II, 2021/22, 35 825, nr. 7, p. 28). De wijziging voorziet in de mogelijkheid voor een persoon die juridisch man is ten tijde dat hij een kind baart om ervoor te kiezen om in de geboorteakte van het kind te worden aangeduid als «ouder uit wie het kind is geboren». Het betreft een wijziging die uitsluitend ziet op deze specifieke situatie. De aanpassing laat de overige bepalingen van het Besluit burgerlijke stand 1994 (hierna: BBS 1994) onverlet.”  

 

Een stukje verderop, bij de artikelsgewijze toelichting, valt preciezer te lezen in welke gevallen precies op de geboorteakte de vermelding “ouder uit wie het kind is geboren” kan komen staan, in plaats van “moeder uit wie het kind is geboren”. Dat kan als die ouder zelf aangifte doet, en dan vraagt als zodanig vermeld te worden. Het kan als bij de aangifte een schriftelijke en door die ouder ondertekende verklaring wordt overlegd. Het kan als de ouder uit wie het kind is geboren ter gelegenheid van het opmaken van een akte van erkenning van een ongeboren vrucht heeft verzocht daarin opgenomen te worden als “de persoon die zwanger is”. En het kan (tot 1 maart 2026) met terugwerkende kracht: “Een persoon uit wie een kind is geboren en die ten tijde van de geboorte van het kind als «M (mannelijk)» stond geregistreerd in de eigen geboorteakte en als «moeder» is opgenomen in de geboorteakte van het kind, kan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de geboortegemeente verzoeken om in de geboorteakte van het kind alsnog te worden aangeduid als «ouder uit wie het kind is geboren».”

 

Ok. Dus in heel uitzonderlijke gevallen kan, op basis van dat besluit uit 2022 op de geboorteakte / in de burgerlijke stand in plaats van "moeder uit wie het kind is geboren" staan "ouder uit wie het kind is geboren". En nu wordt via een wetswijziging geregeld dat in een werkinstructie rekening wordt gehouden met die mogelijkheid.

En ja, die mogelijkheid is in de wet gekomen omdat een aantal organisaties die sommigen zullen zien als vertegenwoordigers van het Woke-isme zich daarvoor hebben ingespannen. Maar dat gebeurde dus ruim een jaar geleden in alle openheid, op verzoek van de Tweede Kamer, na een internetconsultatie, en niet in het geniep.

 

En de gewraakte aanpassing van de Wet basisregistratie personen was dus geen foutje. De minister sprak gewoon weer eens voor hij wist waar hij het over had. En de SGP liet voor de zoveelste keer in korte tijd zien niet langer het rechtsstatelijk geweten van de Tweede Kamer te willen zijn.