Boetes zijn geen bron van inkomsten

Afgelopen week voerde de politie actie door alleen nog bekeuringen uit te schrijven voor ernstige overtredingen. Op de radio was, naast blijdschap, ook de opvatting te horen dat dat middel bij de werkgever –de minister, eigenlijk, maar die was net afgetreden– weinig indruk zou maken.

Ik denk dat dat wel meevalt. De opbrengst van boetes en transacties staat namelijk op de begroting van het ministerie van veiligheid en justitie. Dat betekent, dat elke euro die minder binnenkomt, door het ministerie zelf niet kan worden uitgegeven. En dat betekent al gauw, dat bezuinigd moet worden op de uitgaven voor veiligheid, rechtspraak, terrorismebestrijding etc.

Daar kun je verschillend over denken. Maar ik vind al jaren dat het principieel onjuist is om de opbrengst van de handhaving al inkomsten in de rijksbegroting op te voeren, en helemaal om dat te doen op de begroting van het ministerie dat die handhaving uitvoert. En ik heb daar twee redenen voor.

De eerste is, dat dit een perverse prikkel is. Jaren geleden maakte de politiek zich boos om zogenaamde boetequota, die erop neerkwamen dat iedere agent aan het end van het jaar een bepaald aantal boetes uitgeschreven moest hebben (of voor een bepaald bedrag). Dat zou ertoe leiden dat ze zouden gaan “jagen”, en boetes zouden uitschrijven voor kleinigheden die niets met (verkeers)veiligheid of overlast te maken hadden. Die boetequota zijn verdwenen. Maar op de begroting van het ministerie van veiligheid en justitie staat nog steeds dat er bijna 1 miljard binnengehaald moet worden, onder andere via ruim 10 miljoen “boetes” onder het regime voor verkeersovertredingen. Noem dat maar geen boetequotum. 

De tweede is, dat het een paradox inbouwt in de begroting. We willen dat Nederland veiliger wordt, en dat er minder overlast is. Eén van de instrumenten die we daartoe inzetten, is handhaving en bestraffing – om te vergelden, maar ook om “het ze af te leren” en omdat “ze het dan wel uit hun hoofd laten”. Maar stel nu eens dat dat handhaven en bestraffen plotseling daadwerkelijk effectief zou zijn. Als we ons allemaal netjes aan alle regels gingen houden, omdat we bang waren om (nog een keer) een boete te krijgen. Dan zou er al gauw nauwelijks tot niet meer bestraft hoeven worden, en dan zouden de inkomsten uit boetes volkomen opdrogen.

Ik vind dat je de opbrengst van boetes (en transacties, en de hele santemekraam aan financiële sancties die inmiddels is opgetuigd) niet als inkomsten moet begroten. Zie die opbrengst als een –eigenlijk ongewenste– meevaller, die je aan het eind van het jaar toevoegt aan de algemene middelen, of waarmee je de staatsschuld extra aflost. Dat je daarmee de politiebonden een effectief wapen uit handen neemt waarvan de inzet veel Nederlanders blij maakt, moeten we dan maar voor lief nemen.